Olieverf en acrylverf hebben een aantal overeenkomsten maar ook een aantal grote verschillen. De verschillen én de overeenkomsten worden veroorzaakt door de bindmiddelen. Verf bestaat uit pigmenten en bindmiddel. Het bindmiddel houdt de pigmenten bij elkaar en zorgt ervoor dat de pigmenten aan het doek blijven plakken.

• Olieverf heeft lijnolie als bindmiddel
• Acrylverf heeft acrylaatharsdispersie als bindmiddel

Eerst  kijken we kort naar twee belangrijke overeenkomsten tussen deze twee verfsoorten, daarna volgt een overzicht van de verschillen.

Overeenkomsten tussen olie- en acrylverf

Transparant bindmiddel

Olie en acrylaatharsdispersie drogen transparant op: na droging blijven aleen de pigmenten zichtbaar.

Hierbij moet wel gezegd worden, dat het bindmiddel van acrylverf in natte vorm melkachtig van kleur is. Het droog wel transparant op, maar doordat het melkachtige verdwijnt, droogt de verf dus wat donkerder op. Verderop in dit blog kom ik hier bij “verkleuring na droging” nog even op terug.

Dit is een pot bindmiddel voor acrylverf. Het bindmiddel is in natte vorm melkachtig. Dit droogt uiteindelijk transparant op, maar zorgt er dus wel voor dat je verf donkerder opdroogt dan wat je op je palet ziet.

Als je van een merk dezelfde kleur in olie- en in een acrylverftube naast elkaar legt, zie je dat in beide soorten verf exact hetzelfde pigment gebruikt wordt. De kwaliteit van olie- en acrylverf is dan ook gelijk. Het enige verschil zit hem in de bindmiddelen.

Links olieverf, rechts acrylverf. In beide verfsoorten zit precies hetzelfde pigment (Ultramarijn PB29).

Bij beide verfsoorten geldt dan ook: als het pigment dekkend is, dan dekt de verf. Is het pigment transparant, dan zie je de onderliggende kleur er doorheen. Dit heeft niets te maken met kwaliteit van de verf, het is een eigenschap van het pigment, voor meer informatie zie het blog over transparante en dekkende kleuren.

Watervast

Zowel olie- als acrylverf drogen watervast op. Dat wil zeggen: na droging kun je de verf niet meer met water tot leven wekken (iets wat bijvoorbeeld bij Gouache wél kan).

Verschillen tussen olie- en acrylverf

Droogtijd

Het grootste verschil tussen olieverf en acrylverf is de droogtijd. Olieverf droogt heel langzaam, acrylverf droogt heel snel.

Bij olieverf is het eigenlijk niet eens juist om te spreken over droogtijd, want officieel gezien droogt olie niet. Olie is het bindmiddel en dat verdampt niet, het hardt na verloop van tijd uit. Dat proces duurt erg lang. Hoe groter het aandeel olie in de verf, hoe langer de droogtijd.

Olieverf: voordelen lange droogtijd

• Je kunt makkelijk nat-in-nat werken en vloeiende overgangen maken
• De verf op je palet blijft uren tot dagenlang goed bruikbaar. Je kunt op je gemak kleuren voormengen en er heel lang mee werken.
• Je kunt tijdens het schilderen met verschillende kwasten werken en die gerust even wegleggen zonder ze te hoeven schoonmaken.

Acrylverf: voordelen snelle droogtijd

• Dankzij de snelle droogtijd kun je makkelijk in lagen werken. Fouten kun je makkelijk herstellen door een nieuwe laag over je vorige laag te zetten.
• Je kunt vlot doorwerken aan je schilderij.
• Je kunt je schilderij al na een week vernissen.

Van schets met verf tot eindresultaat, in twee dagen kun je je schilderij van begin tot eind opbouwen! (acrylverf op canvas, 50x70cm)

Olieverf: nadelen lange droogtijd

• Als je in lagen wil werken heb je wat geduld nodig. Je zult moeten wachten tot de laag droog genoeg is om er overheen te gaan met een volgende laag.
• Je kunt je schilderij pas vernissen als de olieverf helemaal droog is, dat kan soms wel een half jaar duren!

Acrylverf: nadelen korte droogtijd

• Je kunt minder makkelijk nat-in-nat werken.
• Ook op je palet droogt de verf snel op; je kunt je palet na een paar uur niet meer gebruiken.
• De verf droogt bliksemsnel in de haren van de kwast. Eenmaal droog krijg je de verf er niet meer uit. Daardoor werk je vaak met hooguit één kwast tegelijk. Als je overstapt op een andere kwast, moet je de vorige kwast eerst grondig schoonmaken.
• Vloeiende overgangen maken is moeilijker (vooral voor beginners). Het vereist meer technische vaardigheid. Daarmee is dit nadeel tegelijk voordeel, want je leert zo technisch beter schilderen. Met olieverf kom je makkelijker weg met een slechtere schildertechniek.

Ook met acrylverf kun je na wat technische oefening vloeiende kleurovergangen maken, zelfs op wat grotere formaten (acrylverf op canvas, 120×100 cm).

Verf verdunnen en schoonmaken van materialen

Tussen olie- en acrylverf bestaat een groot verschil in het verdunnen van de verf en het schoonmaken van je materialen.

Olieverf:

• Olieverf kun je niet met water verdunnen (tenzij je werkt met watervermengbare olieverf, zie onderaan dit artikel voor meer info). Je kunt de verf verdunnen met terpentijn.
• Kwasten en palet moet je schoonmaken met terpentine. Je moet goed moet kunnen ventileren, want de dampen van die oplosmiddelen zijn niet goed voor je gezondheid. Tegenwoordig zijn er wel reukloze oplosmiddelen te krijgen, maar laat je goed informeren of er ook daadwerkelijk geen schadelijke dampen vanaf komen. Reukloos wil niet altijd zeggen dat het gezond is, alleen stinkt het niet of minder.

Acrylverf:

• Je kunt het verdunnen met water.  Let op: aan het verdunnen met water zit wel een grens, zie voor meer informatie de blog over acrylverf verdunnen.
• Kwasten maak je schoon met water (en eventueel wat zeep).

Acrylverfpenselen altijd meteen goed schoonmaken; de verf droogt razendsnel op in de haren.

Verkleuring na droging

Een belangrijk verschil is de verkleuring na droging. Ik doel daarmee trouwens niet op lichtechtheid. Lichtechtheid is een term die te maken heeft met de verkleuring die optreedt door (langdurige) blootstelling aan zonlicht / UV. Fabrikanten geven op de tubes aan wat de lichtechtheid is van de pigmenten. De lichtechtheid is bij olieverf en acrylverf over het algemeen gelijk.

Met verkleuring bedoel ik dat de verf direct na droging van kleur verandert.

Olieverf:

• Verkleurt niet na droging. Kortom: wat je op je palet ziet, dat wordt ook de uiteindelijke kleur op je doek. What you see is what you get.

Acrylverf:

• Droogt (afhankelijk van het merk en de kwaliteit) donkerder op. Daardoor is het moeilijk om dezelfde kleur nog eens na te mengen als je aan je gedroogde schilderij verder wil gaan.

Er is tegenwoordig professionele acrylverf te koop, die bijna niet tot helemaal niet verkleurt. Een voorbeeld daarvan is de verf van Old Holland. Ook de professionele acrylverf van Winsor & Newton (Artists’Quality) verkleurt bijna niet. Maar ook de Artist’s Quality verven van alle grote merken verkleuren veel minder dan standaard- of studiekwalteit verf, omdat er veel meer pigment in die verf zit.

Professionele acrylverf verkleurt minder na droging

Diversen:

• Olieverf glimt na droging wat meer dan acrylverf. Acrylverf droog nogal mat op.
• Acrylverf kan makkelijker rechtstreeks op allerlei soorten ondergronden gebruikt worden. Het kan rechtstreeks op doek, papier, karton, paneel en dergelijke gebruikt worden. Toch loont het wel om ook bij acrylverf je ondergrond eerst voor te bereiden met gesso.
• Penselen met natuurlijk dierenhaar slijten met acrylverf over het algemeen erg snel. Je kunt voor acrylverf het best synthetische penselen gebruiken.

Opbouw schilderij

Olieverf:

• In elke nieuwe laag die je aanbrengt moet het aandeel vet groter worden. Je kunt de verf vetter maken met bijvoorbeeld een mengsel van lijnolie en terpentijn, waarbij het aandeel lijnolie steeds groter wordt. Je kunt de eerste lagen ook magerder maken door bijvoorbeeld terpentine aan je verf toe te voegen.
• Als je je niet aan de regel van vet over mager houdt, loop je grote kans dat de verf gaat barsten na droging. Vette verf droogt veel langzamer dan magere verf. Als je met magere verf over vette verf schildert, droogt die magere verf sneller dan de vette verf eronder. De vette verf eronder blijft drogen en krimpt daarbij, en daardoor scheurt de magere verf die er bovenop zit.

Acrylverf:

• Je hoeft je niet bezig te houden met opbouw van mager naar vet.

Specifiek voordeel acrylverf: Effectmediums en gels

Met acrylverf kun je heel leuke dingen doen, die met olieverf niet kunnen. Je kunt allerlei effectmediums en -gels kopen. Daarmee kun je de eigenschappen van de verf veranderen, zonder dat het ten koste gaat van de hechting en kleuren. Zo kun je de verf dikker of juist vloeibaarder maken, je kunt parels, steengruis of neon-effecten toevoegen en nog veel meer. Bovendien zijn er ook specials te koop, zoals: neonacrylverf.

Voor acrylverf zijn er allerlei leuke effectmediums te koop. Hier zie je Pearl Medium.

Watervermengbare olieverf

Tegenwoordig kun je ook watervermengbare olieverf kopen (bijv. Cobra). Er zijn wat misverstanden over deze verf: het is en het blijft olieverf. Er is alleen op ingenieuze wijze voor gezorgd, dat de olie in de verf met water vermengd kan worden (iets wat van nature niet kan).

Alle eigenschappen van olieverf blijven gehandhaafd. Alleen heeft deze verf als groot voordeel dat je niet met oplosmiddelen hoeft te verdunnen. Het kán overigens wel gewoon, want het is en het blijft verf op oliebasis.

Ook al kun je de verf met water verdunnen, toch kun je het niet met acrylverf vergelijken: het werkt als olieverf, de droogtijd is lang en de regel van vet over mager blijft gelden.

Watervermengbare olieverf

Wat is moeilijker: olieverf of acrylverf?

Acrylverf word vaak bestempeld als makkelijke, gebruiksvriendelijke verf. Op het gebied van verwerking klopt dat voor een groot deel wel. Met acrylverf kun je dik of dun, schraal of nat schilderen, je kunt er makkelijk mee in lagen werken en bovendien heb je geen schadelijke oplosmiddelen nodig om de boel schoon te maken.

Schildertechnisch gezien is acrylverf echter moeilijker om onder de knie te krijgen dan olieverf. Het droogt immers snel (ook op je palet en in de kwasten). Het is daardoor veel moeilijker om vloeiende overgangen te maken, nat-in-nat werken gaat haast niet en de kleuren veranderen ook nog eens na droging (colourshift).

Olieverf is schildertechnisch meer vergevingsgezind. Je kunt heel lang nat-in-nat doorwerken, je kunt zelfs tussendoor nog naar de winkel om boodschappen te doen!. Vloeiende overgangen zijn makkelijk te maken en fouten zijn eenvoudig te herstellen. Je hoeft je kwasten niet achter elkaar schoon te maken en je kunt dagenlang met je kleuren op het palet werken. Ook veranderen de kleuren niet na droging.

Op het gebied van verwerking is olieverf juist weer wat lastiger. De droogtijd kan juist lastig zijn als je snel wilt doorwerken. Bovendien moet je je goed aan de regel van vet over mager houden. Het grootste nadeel is dat je met stinkende/schadelijke oplosmiddelen moet werken om je spullen schoon te maken. Wil je wel de voordelen van olieverf, maar niet de nadelen, dan kun je overwegen om met watervermengbare olieverf aan de slag te gaan.

Ga je beginnen óf opnieuw beginnen met schilderen, dan raad ik je toch aan om met acrylverf te gaan schilderen. De schildertechnische uitdaging is groter, maar als je jezelf de tijd gunt om te leren, dan kan dat juist een voordeel hebben: je leert écht technisch goed schilderen met acrylverf. Het zijn vaardigheden waar je voor altijd wat aan hebt, niet alleen met acrylverf maar ook als je toch eens met olieverf wil schilderen of met gouache, aquarel of inkt.

In de schilderlesvideo’s op Schilderclub.nl komen veel tips langs om technisch beter te leren schilderen.

In de videolessen op Schilderclub.nl krijg je tips om technisch beter te leren schilderen.

Nog één ding: gezondheid / allergische reacties

Zoals gezegd zijn oplosmiddelen van olieverf schadelijk voor de gezondheid, maar ook acrylverf gaat niet helemaal vrijuit.
Sowieso zijn pigmenten (de kleurstoffen in de verf) over het algemeen giftig, soms zelfs zeer giftig. Zolang ze in de vloeibare verf zitten en gewoon netjes daarin opdrogen is er niet veel aan de hand, maar probeer toch zoveel mogelijk contact met de huid te voorkomen en eet of drink ze niet op.

Er zijn best wat mensen die allergische reacties krijgen van olieverf zelf, of van de oplosmiddelen die erbij gebruikt worden.

Er zijn ook mensen die allergische reacties krijgen van acrylverf en soms zelfs van gesso.
Het is nu niet mijn bedoeling om je bang te maken, maar het is wel goed om je ervan bewust te zijn. Zorg altijd voor goede ventilatie en probeer contact met de huid zoveel mogelijk te voorkomen en smeer de verf niet op je brood.

Waar gaat jouw voorkeur naar uit? Laat het weten in de reacties!