Schilderen op een getoonde of gekleurde ondergrond

Schilderen op een getoonde of gekleurde ondergrond heeft veel voordelen. Het is een klassieke manier van werken, maar ook abstracte schilders maken vaak gebruik van gekleurde ondergronden. In dit blog lees je wat een getoonde ondergrond is, wat je eraan hebt en hoe je zo’n ondergrond maakt.

Wat is een getoonde of gekleurde ondergrond?

Het ding waar je op schildert noemen we een ondergrond. Dat kan dus een doek, een papier, een canvasboard of een paneel zijn.
Vaak zijn die ondergronden wit, maar we kunnen de ondergrond natuurlijk ook een kleur geven. Dan spreken we over een gekleurde ondergrond.
Met een getoonde ondergrond wordt bedoeld dat de ondergrond in een bepaalde grijswaarde gekleurd is, maar ook ondergronden in bruintinten worden vaak getoonde ondergronden genoemd.

Voordelen van het werken op een getoonde of gekleurde ondergrond

Makkelijker om toonwaarden te beoordelen

Een belangrijk voordeel van het werken op een getoonde ondergrond is dat je minder of niet verblind wordt. Wit heeft namelijk een verblindend effect: als je een lichtgrijs vlakje op een wit papier schildert, dan interpreteren we dat vlakje al gauw veel te donker. Als je hetzelfde grijze vlakje op een getoonde ondergrond zet, heb je veel minder last van dat effect. Dit werkt vooral goed als je een ondergrond middelgrijs maakt (een grijs dat ongeveer het midden houdt tussen zwart en wit).

Het zelfde grijze vlakje ziet er op een wit vlak veel donkerder uit dan het daadwerkelijk is

Je kunt twee kanten op werken

Op een witte ondergrond kun je eigenlijk (vooral in het begin) alleen maar van licht naar donker werken. Alles is immers al donkerder dan wit. Als je op een getoonde ondergrond werkt, kun je zowel naar licht als naar donker toewerken.

Dat werkt heel prettig: je kunt heel snel een schilderij opzetten in waarden van licht naar donker. Doordat je ook lichte tonen kunt gebruiken in je opbouw, krijg je veel sneller houvast.

Op een middelgrijze ondergrond kun je naar donker én naar licht schilderen. Zo zet je snel een basis op.

Je krijgt tonen of kleuren kado

De kleur van de ondergrond kan van pas komen in je werk. Als je bijvoorbeeld een middelgrijze ondergrond hebt, dan kun je naar licht en naar donker werken en ondertussen staan de middentonen er al (het middelgrijs). Zo krijg je binnen no-time een driedimensionaal beeld. In het voorbeeld hierboven is eigenlijk haast nog niks gedaan en toch zit er al wat diepte in.

Maar ook op andere manieren kan de ondergrondkleur een belangrijke rol spelen. Landschapschilders kiezen er bijvoorbeeld vaak voor om hun ondergrond een warme kleur te geven. Als er dan overheen geschilderd wordt, zorgt de warme ondergrond voor een vibrerend effect. Vooral groenen zullen dan lekker gaan stralen.

Landschap op een warm getoonde ondergrond

Maak je een schilderij waar een bepaalde kleur veel in voorkomt, dan kan het ook lonen om de ondergrond met die kleur in te smeren. Dat bespaart je een hoop schilderwerk. Het schilderij hieronder heb ik gemaakt op een blauw getoonde ondergrond. De auto en de lucht bevatten veel blauw, daarom was het handig om die kleur vast in de achtergrond te verwerken. Daarnaast zorgt dat blauw ervoor dat de warme kleuren die er overheen moesten lekker gaan stralen.

Blauw als ondergrond zorgt ervoor dat de warme kleuren meer gaan stralen. Ook zit er sowieso veel blauw in het schilderij, dus het bespaart ook schilderwerk.

Als je wat meer abstract of abstract-figuratief werkt, kun je ook heel leuk werken met gekleurde ondergronden. Je kunt de kleuren van je ondergrond af en toe wat door laten schemeren. Je kunt dit bijvoorbeeld goed zien in het werk van Corrie Leushuis. Op schilderclub.nl staan tutorials waarin zij werkt met vrolijke kleuren op de ondegrond, waar ze later haar onderwerp overheen schildert.

Corrie gebruikt hier een achtergrond met veel verschillende kleuren als basis voor een mooi vrolijk schilderij.

Eenheid in je werk

Een getoonde ondergrond zorgt automatisch voor eenheid in je werk. Als je op een wit doek schildert en niet alles met verf bedekt, dan ziet je schilderij er op de een of andere manier “onaf” uit. Als je op een getoonde ondergrond werkt, is dat niet het geval. Al het wit is immers al weggewerkt. De gekleurde ondergrond zorgt ervoor dat alle kleuren aan elkaar gebonden worden.

De getoonde ondergrond zorgt voor eenheid in je werk. Op plekken waar de verf niet goed dekt, of waar je niet geschilderd hebt, schemert de getoonde ondergrond door.

Hoe maak je een getoonde of gekleurde ondergrond?

Je kunt je ondergrond natuurlijk gewoon insmeren met een laag verf. Je kunt zelf een of meerdere kleuren kiezen.

Je kunt je ondergrond ook insmeren met gekleurde gesso. Je slaat dan twee vliegen in één klap. Het is namelijk sowieso aan te raden om je ondergrond in te smeren met gesso. Dan kun je die gesso net zo goed meteen een kleur geven!

Je kunt een beetje gesso overgieten in een bakje of op een palet en er dan een kleur doorheen mengen. Vervolgens smeer je dat op je doek.

Gesso gemengd met gebrande omber

Een andere optie is eerst je doek insmeren met gesso en dan snel wat verf erop uitknijpen en dat er nat-in-nat doorheen mengen. Je moet dan alleen wel vlot doorwerken en het nadeel is dat je wat minder controle hebt over de exacte kleur.