Oefenen met toonwaarden in acrylverf

Met de volgende toonwaardenoefening kun je een ingewikkeld onderwerp op een makkelijke manier opbouwen.

Toonwaarden zijn waarden van licht naar donker. De wereld om ons heen bestaat uit vormen en kleuren, maar we kunnen ook met een andere bril kijken; we kunnen letten op verschillen tussen licht en donker. Dankzij verschillen in licht en donker zien wij drie dimensies.

We gaan deze foto naschilderen. Dit is op het eerste oog een flinke uitdaging. Je hebt nodig:

• een doek of papier
• zacht potlood of houtskool en een hard potlood of ballpointpen
• verf: titaanwit en oxydezwart (andere zwarten kunnen ook, meer info in het blog over zwarte verf)
• penselen (meer info over penselen lees je in dit blog)
• waterbak, keukenpapier, palet en eventueel een paletmes

Laten we eerst de schets op het doek zetten. Het gaat nu niet om het oefenen van proporties en dergelijke. Kies daarom voor de makkelijkste route; print de foto uit en kras de achterkant van de foto vol met een zacht potlood of houtskool.

Leg de foto daarna op je doek of papier. Plak hem vast, zodat hij niet kan verschuiven. Nu kun je met een gewoon HB-potlood de belangrijkste lijnen doordrukken. Zet zo de contouren van het hoofd op je papier of doek. Zet ook lijnen om de belangrijkste schaduwen.

Zelf werk ik trouwens graag op een getoonde ondergrond, meer daarover kun je in dit blog lezen. Zoals je ziet heb ik een wat grijsachtig doek om op te werken.

Als je ergens duidelijk een verschil ziet tussen toonwaarden, zet daar dan een lijn omheen. Zo bouw je voor jezelf houvast op. Kijk dus niet met de blik van: hier zit een oog en daar een neus, maar richt je puur op de schaduwvlakjes en beschouw die als vormen. Hieronder zie je als voorbeeld mijn schets. Als je klaar bent haal je de foto van je papier af.

Eigenlijk hebben we nu een soort “schilderen op nummer” tekening. We moeten nu alleen zelf de juiste toonwaarden gaan maken en op de juiste plekken zetten.

Het is altijd goed om eerst te zoeken naar het donkerste donker en het lichtste licht in de foto. Het donkerste donker is trouwens niet altijd zwart en het lichtste licht is niet altijd wit. Het is niet moeilijk om te bepalen wat echt het lichtst is in de foto en hetzelfde geldt voor donkerste gedeelten. In deze foto is het donkerste donker toevallig bijna echt helemaal zwart. De lichtste lichten zijn net geen wit. Nu we dit weten hebben we al belangrijke informatie, want we weten nu dat de rest van de foto in ieder geval waarden heeft die er tussenin moeten komen te liggen!

We zetten eerst met zwart de donkerste stukken erin. Zoek in de foto dus naar de absoluut donkerste stukken en beschouw die als vormen. Zet die vormen er allemaal in.

Blijf jezelf controleren: soms lijkt een kleur erg donker, maar kijk dan even terug naar het punt waarvan je zéker weet dat het het donkerst is. Misschien zie je dan ineens dat het toch nét een stapje lichter is dan je dacht.

De donkerste delen staan erin.Daarna gaan we gewoon een stapje lichter dat het zwart denken. Zoek naar de plekken op de foto die je allemaal kunt rekenen tot zeer donker, maar niet zo donker als de vorige stap. Meng dus ook iets wit door je zwart, om je verf net wat lichter te maken.

Zoek weer naar de plekken waar deze waarde moet komen te staan. Blijf ook hier alleen kijken naar de vormen van die toonwaarde, let niet op jukbeenderen, oogkassen en dat soort zaken.

Je raadt het al: nu gaan we weer een stapje lichter. Je zult zien dat met elke stap de boel al wat tot leven begint te komen. Er ontstaat langzamerhand vanzelf een driedimensionaal beeld.

Soms is het moeilijk om toonwaarden goed in te schatten. Je kunt controleren of je goed zit door wat van je verf op de rand van een papiertje te zetten. Vergelijk het met met de waarde op de foto. Zo kun je zien of je je verf te donker of te licht of precies goed hebt gemengd. Hieronder zie je dat mijn grijs net ietsjes te donker is, er moet dus net een tikje meer wit in.

Soms zie je misschien een wat duidelijke scheiding tussen de waarden in je schilderij, maak je daar nog geen zorgen over. Als je uiteindelijk alle waarden zo’n beetje hebt gehad, zul je zien dat alles gaat werken.

Werk steeds een stapje lichter en loop alles kritisch langs. Soms vergeet je natuurlijk weleens wat. Zo ben ik in de foto hierboven het ooglid (voor ons links) vergeten een schaduw te geven aan de linkerkant. Het lichtste licht komt pas helemaal op het einde aan de beurt.

Dit is een leuke en leerzame oefening. Je leert genuanceerd te kijken. Het inschatten van toonwaarden is namelijk erg moeilijk, we worden snel gefopt.

Als je bijvoorbeeld kijkt naar de onderkant van de kaak aan de rechterkant, dan zie je de schaduw onderaan wat lichter worden, omdat licht uit de omgeving terugketst naar boven, de schaduw in. En toch is dat nog steeds een behoorlijk donkere waarde. Door van donker naar licht te werken is de kans veel groter dat we die waarde goed inschatten.

Natuurlijk is dit slechts een van de vele manieren waarop je een schilderij kan maken. Er zijn geen goede of slechte manieren, maar het is leuk om ermee te oefenen en te ontdekken wat het je brengt.

Veel succes en plezier met schilderen!

Wat zijn de voordelen van een lidmaatschap van Schilderclub.nl?

Op Schilderclub.nl vind je schilderlesvideo’s van Corrie Leushuis, Lineke Lijn en Toon Nagtegaal. Alle video’s zijn in het Nederlands. De video’s zijn onversneld en er wordt niks uitgeknipt.

Er zijn video’s over het schilderen van portretten, landschappen, dieren en nog veel meer. Ook zijn er video’s over bijvoorbeeld materialen en kleuren mengen.

Zolang je lid bent heb je toegang tot alle video’s. Daarnaast heb je toegang tot de communitypagina’s, waar je je werk kunt delen en ervaringen kunt uitwisselen met andere leden.

Nieuwsgierig geworden?  Klik hier voor meer informatie over het lidmaatschap.