Penselen voor acrylverf
Penselen zijn er in allerlei maten, vormen en soorten. Welke penselen zijn geschikt voor acrylverf en welke mogelijkheden zijn er?
Synthetisch of dierenhaar?
Voor acrylverf kun je het over het algemeen het best penselen met synthetische haren kiezen. Je kunt ook schilderen met penselen met natuurlijke dierenharen, maar dit heeft een paar nadelen: de verf wordt minder goed afgegeven, de haren slijten snel en de veerkracht van de haren gaat snel achteruit.
Dit is een penseel met natuurlijke dierenharen. Na een half jaar intensief gebruik zie je grote slijtage aan de haren.
Synthetische penselen geven de acrylverf makkelijker af, slijten minder snel en behouden de veerkracht veel langer (de haren gaan dus ook goed terug in model na gebruik).
Synthetisch penseel ongeveer een jaar zeer intensief gebruikt: bijna als nieuw, geen slijtage te zien. De haren staan nog steeds mooi in model.
Stugge of soepele haren?
Als je graag met vrij dikke (pasteuze) verf werkt dan kun je het best penselen met wat stuggere haren gebruiken. Gebruik ook stugge haren als je graag met hele droge (schrale) verf wil schilderen of als je graag je verfstreek zichtbaar wil houden.
Het bovenste penseel heeft imitatie marterhaar. Dat zijn soepele haren, voor gladde schilderresultaten. De serienaam van dit penseel is dan ook “precision”. Het onderste penseel heeft stuggere haren, geschikt voor het grove werk. Deze heeft dan ook als serienaam “impasto” (dikke streken en klodders).
Werk je graag met dunne tot zeer dunne verf, dan kun je het best penselen met soepele haren kiezen. Soepele haren gebruik je ook als je de verfstreek juist niet zichtbaar wil hebben. Vloeiende overgangen maak je het makkelijkst met soepele haren.
Links: impasto (dik geschilderd) met een penseel met stugge haren. Rechts: vloeiend geschilderd met een penseel met soepele haren (imitatie marterhaar in dit geval).
Breedte van de haren
Of je nu ronde, platte of schuine penselen koopt: je kunt kiezen voor bredere en smallere kwasten. Werk je op kleine formaten, dan zul je smallere penselen nodig hebben, werk je op grote formaten dan heb je juist bredere nodig.
Het is altijd handig om per model wat verschillende maten te hebben. Zo kun je bijvoorbeeld met een breed plat penseel makkelijk grote vlakken vullen. Met een klein plat penseel kun je makkelijk rechte lijnen trekken en kleinere vlakken vullen.
De breedte wordt meestal aangegeven met een getal. Helaas gebruiken niet alle fabrikanten een universele aanduiding. De meeste merken drukken met het getal de breedte van de haren in millimeters uit.
Van elk type penseel kun je bredere of smallere varianten kopen. Op de foto twee platte en twee ronde penselen.
De steel
Als je op kleine formaten werkt kies je het best penselen met een korte steel. Je beweegt vooral veel vanuit je pols en een lange steel is dan niet handig. Bovendien zit je dicht op je werk.
Twee platte penselen met de zelfde breedte, maar de ene is geschikt voor grote werken en de andere voor kleine werken.
Werk je op grote formaten, gebruik dan penselen met een lange steel. Zo kun je makkelijker grote bewegingen met je hele arm maken (vanuit de schouder). Bovendien kom je dankzij de lange steel verder van je werkstuk te staan, waardoor je het overzicht beter kunt bewaren.
Groot werk: lange steel. Klein werk: korte steel.
Penselen met een lange steel hebben vaak een verdikking, die ervoor zorgt dat het penseel goed in balans blijft als je hem wat verder naar achteren vasthoudt.
Dankzij de verdikking in de steel blijft het penseel goed in balans als je hem aan het uiteinde van de steel vastpakt.
Modellen
Er zijn veel verschillende modellen te koop. De belangrijkste zet ik hieronder op een rijtje.
Platte penselen
De haren lopen in een rechte lijn en staan plat tegen elkaar aan. Ze zijn geschikt voor het vullen van vlakken en het trekken van rechte lijnen.
Plat penseel
Ronde penselen
De haren staan in een ronde bus en lopen ofwel in een scherpe punt ofwel stomp naar elkaar toe. Je kunt er makkelijk vloeiende lijnen mee maken.
Een groot voordeel van ronde penselen is dat je makkelijk kunt variëren in lijndikte; hoe meer druk je uitoefent, hoe verder de haren uit elkaar gaan staan, hoe breder de lijnen worden. Ook kun je variëren met de hoek waaronder je ze gebruikt.
Kattentong
Het model lijkt op de vorm van een kattentong, vandaar de naam! Het is een veelzijdig soort penseel: je kunt ze gebruiken voor rechte lijnen, het vullen van vlakken, vloeiende lijnen, lijnen met variatie. Ze worden veel door portretschilders gebruikt.
Schuine penselen
De haren lopen schuin. Hierdoor kun je ze onder een prettige hoek op je doek zetten.
Ze zijn door schuine vorm ook veelzijdig: je kunt er makkelijk vlakken mee vullen, maar ook het trekken van precieze lijnen en het vullen van lastige hoekjes gaat hier heel makkelijk mee. Ze worden ook veel gebruikt voor grafische toepassingen, zoals lettering.
Schuin penseel
Waaierpenselen
De haren staan in een waaiervorm. Hiermee kun je makkelijk zachte overgangen maken tussen kleuren. Ze worden ook veel gebruikt voor het maken van bepaalde effecten, zoals: bladeren, grassprieten en golven.
Slepers
Dit zijn ronde penselen, maar dan met hele lange haren. Hiermee kun je makkelijk lange vloeiende lijnen trekken. De lange haren geven heel continu en langzaam verf af, terwijl je ze over het doek ‘sleept’.
Spalters
Dit zijn brede kwasten, waarmee je lekker snel grote vlakken kunt vullen. Je kunt ze ook prima gebruiken om je ondergrond in te smeren met gesso.
Grote prijsverschillen
Ook bij penselen zie je grote prijsverschillen en ook hier geldt: de allergoedkoopste penselen kun je beter links laten liggen. Toch hoef je ook weer niet meteen de hoofdprijs te gaan betalen. Er zijn genoeg goede penselen te koop voor een relatief zachte prijs.
De penselen van AMI zijn bijvoorbeeld prettig in gebruik, ze gaan lang mee en ze zijn relatief goedkoop. Talens en Winsor & Newton hebben ook relatief goedkope goede penselen in het assortiment.
Duurdere penselen zijn preciezer vervaardigd, hebben altijd een naadloze bus en de haren staan interlocked, d.w.z.: de haren zijn exact evenwichtig verdeeld en lopen schuin gebogen naar elkaar toe en zullen na gebruik ook weer naar die positie terugveren. Ze zijn gemaakt voor wat intensiever gebruik en gaan langer mee (als ze goed behandeld worden).
De haren staan ‘interlocked’; naar elkaar toe en evenwichtig verdeeld.
Tips voor absolute beginners:
Het lastige met penselen is: je kunt pas weten wat je fijn vindt als je wat schilderervaring hebt opgedaan. Kies voor acrylverf in ieder geval in het begin voor synthetische haren en koop een paar platte en ronde penselen (verschillende maten).
Ga met deze penselen meters maken. Als je wat ervaring hebt opgedaan koop dan af en toe eens een totaal ander soort penseel, bijvoorbeeld een schuine of een kattentong. Of een penseel met wat stuggere haren dan je gewend bent, of juist wat soepeler. Aangezien je al wat schilderervaring hebt opgedaan kun je nu bepalen of je het fijner of minder fijn vindt werken.
Leden van Schilderclub.nl kunnen ook de video over penselen bekijken (derde video in de serie over materialen).